نقش موضع‌گیری های ائمه جمعه در مناقشه قره باغ/ دیپلمات های فرهنگی

به گزارش قم پرس حجت الاسلام رضا کفیلی دانش آموخته حوزه علمیه قم و کارشناسی ارشد علوم سیاسی در یادداشتی به نقش ائمه های جمعه به عنوان دیپلمات‌های فرهنگی کشور پرداخته است:

یکی از گمشده‌های جامعه بشری در این عصر، عدالت است. این مسئله از ارکان ارزش‌های اسلامی و از جمله مهمترین موضوعات علوم اجتماعی است. اجرای عدالت از جمله دغدغه‌ها و مطالبات جدی ملل دنیا می‌باشد که بنا به تصریح عقل و آیات الهی و احادیث نبی مکرم اسلام و ائمه اطهار (ع) لازم است این مقوله مهم در جوامع و خصوصاً جامعه اسلامی اجرا شود. عدالت در حیطه اجتماع از جمله حوزه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، سلامتی، جغرافیایی و بین المللی را عدالت اجتماعی می‌نامند. عدالت اجتماعی یعنی رعایت شایسته‎سالاری در حوزه اجتماع که با فراگیر شدن آن در جهان افراد به حق خود خواهند رسید. از جمله علل اصلی وجود ظلم و فساد در جامعه، عدم مراعات عدالت اجتماعی در حوزه‌های مختلف آن می‌باشد؛ چرا که اگر عدالت اجتماعی به نحو احسن در جامعه اجرا شود، افراد به حق خود خواهند رسید و مانع ظالمین در تعدی از حقوق خود خواهد شد.

انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) با طرح شعارهای اصیل اسلامی مانند عدالت، سایر گفتمان‌های موجود مانند لیبرالیستی و مارکسیستی را به چالش کشیده و با نهادینه‎کردن بخشی از عدالت در جامعه، الگویی مناسب برای سایر جوامع شد. امامین انقلاب در این باره می‌فرمایند: انقلاب اسلامی با رویکردی متافیزیکی و معنوی به عدالت، آن را در همه سطوح اسلام و زندگی دینی وارد کرد (امام خمینی، ۱۳۸۹: ۵۰۹) و شعار اصلی و هدف بزرگ خود را بر تراز عدالت قرار داد (خامنه‌ای ۱۲/۰۵/۸۴) [۱] پس جمهوری اسلامی ایران با تأسی از سیره عملی و نظری معصومین:، حمایت از مظلومان و ندا دادن شعار عدالت در جهان را یکی از رسالت‌های خویش می‌داند.

یکی از مسائلی که اخیراً در جامعه جهانی مطرح شده و با ایجاد درگیری‌هایی باعث ناآرامی در منطقه قفقاز شده است، مسئله جنگ آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ است. مسئله قره باغ در دوران پساشوروی در اثر فروپاشی یک قدرت جهانی رخ داد که در سال‌های ۱۹۹۰ - ۱۹۹۲ میلادی بیست درصد خاک جمهوری آذربایجان اشتغال شد و حدود یک میلیون نفر از شهروندان آذری از آن خارج شدند. به دلیل شدت بحران، جمهوری اسلامی ایران به همراه سایر قدرت‌های بین المللی به دنبال پیدا کردن راه حلی برای میانجی‌گری در این ماجرا بودند که قدرت‌های بین المللی و منطقه‌ای به خاطر ترس از نقش آفرینی ایران در آسیای میانه و قفقاز، مانع از ایفای نقش ایران شدند. البته شورای امنیت سازمان ملل نیز با صدور ۴ قطعنامه خواستار خروج جدایی طلبان و دولت ارمنستان از مناطق اِشغالی شدند که ارمنستان به قطعنامه‌ها توجهی نکرد. پس از آن سازمان امنیت و همکاری اروپا گروه «مینسک» را تشکیل دادند که آن‌ها نیز به بن بست خورده و نتوانستند کاری انجام دهند. پس با گواهی تاریخ و حتی به اذعان شورای امنیت سازمان ملل [۲]، قره‌باغ خاک آذربایجان است و به تعبیر بسیار زیبایی که رهبر مسلمین جهان، حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی) دارند؛ قره‌باغ خاک اسلام است.

در ماه‌های اخیر با اوج گرفتن نزاع آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ گرچه ایران اسلامی به طور رسمی سیاست حفظ و توسعه روابط برابر با طرفین مناقشه و عدم جانبداری از طرفین را اعلام کرده است اما برخی از راهکارهای بین‌المللی برای حل نزاع کشورهای همسایه دور از ذهن نیست. ایران در این منطقه مشترکات فرهنگی، مذهبی و زبانی دارد و به نوعی بخشی از تمدن ایرانی اسلامی محسوب می‌شود و لذا با انجام برخی از امور بین المللی می‌تواند نقش مؤثری در این مسأله ایفا کند که اساسِ کار آن را ائمه محترم جمعه شمال غرب کشور انجام داده و با انتشار بیانیه‌ای موضع عالمانه و دقیقی را نسبت به مناقشه قره‌باغ اعلام نمودند.

این حرکت از چند جهت حائز اهمیت است:

۱. دیپلماسی عمومی: در سال‌های اخیر با توجه به جهانی شدن و گسترش فناوری ارتباطات و اطلاعات، نحوه ارتباطات جهانی با تغییرات قابل توجهی مواجه شده است. این تغییرات در نظام بین‌الملل موجب توجه بیش از پیش دولت‌ها به دیپلماسی عمومی در راستای رسیدن به اهداف ملی سیاست خارجی شده است. یکی از شاخه‌های دیپلماسی عمومی، دیپلماسی فرهنگی است. یعنی با استفاده از اشتراکات، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های فرهنگی موجود در بین چند کشور، بتوان بر افکار عمومی یکدیگر اثر گذاشت. این همان کاری بود که چهار تن از ائمه محترم جمعه و نمایندگان ولی فقیه در استان‌های شمال غرب ایران اسلامی انجام داده و با این اقدام بر اجرای قطعنامه‌های بین‌المللی شورای امنیت تأکید نمودند.

۲. انجام رسالت انقلاب اسلامی ایران: نمایندگان مقام معظم رهبری در شمال غرب کشور با صدور این بیانیه با تأسی از ائمه معصومین: و امامین انقلاب اسلامی ایران با بینشی بین‌المللی و جهانی، رسالت اصلی انقلاب اسلامی یعنی عدالت خواهی و حمایت از مظلومان را دنبال کرده و با تأکید بر تمامیت ارضی کشور همسایه، هرگونه اشغال سرزمین‌های مسلمانان و شیعیان آذربایجان و ظلم به آنان را محکوم نمودند.

۳. خنثی کردن توطئه‌های دشمنان داخلی و خارجی: ائمه محترم جمعه با تشکیل جلسه و صدور بیانیه مشترک و حمایت از تمامیت ارضی آذربایجان، توطئه فتنه‌انگیز دشمنان تجزیه طلب داخلی و خارجی در خصوص تحریک قومیت گرایی در مناطق آذری زبان ایران اسلامی را خنثی کردند.

۴. رفع اتهام از ایران اسلامی: با اوج گرفتن اختلافات آذربایجان و ارمنستان، حجم وسیعی از جنگ روانی و اتهامات علیه جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ترانزیت سلاح و مهمات برای ارمنستان جهت به کارگیری در جنگ قره باغ علیه مردم مسلمان و شیعه آذربایجان، توسط رسانه‌های فتنه انگیز به راه افتاد که بیانیه نمایندگان ولی فقیه در استان‌های شمال غرب، ایران را از این اتهام بریء کرد.

۵. تقویت اتحاد و برادری: حرکت ائمه محترم جمعه در خصوص این موضوع از چند جهت نمایانگر وحدت و برادری و نماد اتحاد اسلامی بود. اولاً نفس این حرکت حاکی از اتحاد بین ائمه محترم جمعه و مردم استان‌های شمال غرب کشور است. ثانیاً این مسئله، وحدت راسخ میان دو ملت ایران و آذربایجان را به جهانیان اعلام نمود که اثرات بسیار مثبتی برای دو ملت مذکور در پی دارد و اهمیت اتحاد امت اسلام در منابع دینی و تأکیدات حضرت امام خمینی ۱( ره) و مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بر کسی مخفی نیست.